Руслар келяпти: Қирғизистонга келаётган россияликлар сони икки баравар кўпайди

Россиянинг Украинага қарши уруши натижасида россияликлар ўз ватанларини тарк эта бошладилар.

Россия Федерациясининг Қирғизистондаги элчихонасининг маълум қилишича, ҳозирда дипломатик ваколатхонанинг консуллик бўлимида 15 мингдан ортиқ россиялик доимий равишда рўйхатга олинган. Ўтган йили Қирғизистонга келган россияликлар сони 2021-йилга нисбатан қарийб икки баравар кўпайган. Бу ҳақда Россиянинг расмий ТАСС ахборот агентлиги Қирғизистон Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси чегара хизматига таяниб маълум қилган.

Чегара бошқармаси матбуот котибининг маълум қилишича, 2022-йилда Қирғизистонга Россиянинг қарийб 650 минг нафар фуқароси келган, уларнинг 621 мингдан кўпроғи қайтиб чиқиб кетган. Яъни, 2021-йилда Қирғизистонга келган россияликлар сони қарийб 1,9 баравар кам бўлган эди.

Россиянинг Қирғизистондаги элчихонасининг консуллик бўлимида рўйхатга олинган 15,2 мингга яқин кишининг фақат 6500 нафари вақтинчалик рўйхатда.

Қонунга мувофиқ, россияликлар Қирғизистонда консулликда рўйхатдан ўтишлари ихтиёрий, шу сабабдан уларнинг кўпчилиги консуллик бўлимларига ташриф буюришмайди, яъни рўйхатдан ўтишмайди. Демак, консулликдаги маълумотлар тўлиқ воқеликни акс эттирмайди.

Уруш сабаб ва у билан боғлиқ иқтисодий санкциялар шароитида Россиядан фуқаролар тобора кўпроқ чиқиб кетмоқда. Уларнинг қарорига Россияга қарши халқаро жамоатчиликнинг санкцияларигина эмас, рус ҳукуматининг турли чекловлари ҳам таъсир қилмоқда. Жумладан, охирги пайтда Россиянинг Украинага қарши урушини қоралаган бир қанча фуқаролар судланиб, катта ўлчамда жарима тўладилар, яқинда бу жазо кучайтирилиб, урушни қўлламаганлар қамоқ жазосига тортила бошлади.

Кеча, 5 апрел куни эса Россия Давлат думаси қонунга яна ўзгартиришлар киритиб, Россия армиясининг обрўсини тўккан, яъни уни танқид қилганлар фуқароликдан маҳрум қилиниши ҳақидаги қоида киритилди.

Осмон олис, ер қаттиқ…

Россияликларнинг бошпана топиши мумкин бўлган давлатлар рўйхати жуда чекланган. Чунки Европа, АҚШ ва юошқа бир қатор ривожланган давлатлар русларнинг ўз давлатларига киришини қатъий чеклаб қўйдилар. Қолаверса, у давлатларга Россия учоқларининг кириши тақиқланган. Натижада россияликлар 2022 йили асосан Қирғизистон, Арманистон, Ўзбекистон, Тожикистон ва Мўғулистонга сафар қила олдилар.

Бу давлатларга россияликлар 8,4 миллион марта киришган. Бу ҳақда Россиянинг Федерал хавфсизлик хизматининг маълумотига таяниб, «Новая газета-Европа» нашри ёзди.

Маълумотда россияликлар мазкур мамлакатларга кириш бўйича беш йиллик рекордини ўрнатишгани таъкидланади. Масалан, 2021-йили, яъни уруш бошлангунга қадар россияликлар бу мамлакатларга 3,7 млн. марта киришган холос.

«Новая газета-Европа»нинг ҳисобига кўра, россияликлар 2022-йили мамлакатдан ташқарига жами бўлиб 24,3 млн. марта чиқишган. Бу 2021-йилга нисбатан 2,9 баробар кўп экани таъкидланади. Улар кўпинча Абхазия, Туркия, Қозоғистон, Араб Амирликлари ҳамда Мисрга чиқишган. Бу ўлкаларга умумий 15,1 млн. чиқиш тўғри келган.

Нашрнинг қайд этишича, аксарият россияликлар Россияда урушга сафарбарлик бошланган 2022 йилнинг учинчи чорагида мамлакатни тарк этишган. Июль-сентябрь ойларида улар Россия ва қўшни давлатларга 3,5 миллион марта, октябрь-декабрь ойларида эса яна 2,1 миллион марта боришган. Ўшанда Россия чегара постларидаги навбатлар узоқ масофаларга чўзилиб кетган эди.

Федерал хавфсизлик хизмати маълумотларига кўра, 2022 йилда россияликлар Қирғизистонга 446,5 минг марта кириб келишган. Уларнинг аксарияти ҳам ўтган йилнинг учинчи чорагига тўғри келади. «Новая газета Европа»нинг изоҳ беришича, бундай рақам миллионлаб фуқароларнинг Россияни тарк этганини англатмайди.

Россия ФХХ фуқароларнинг хорижий мамлакатларга барча кетиши, яъни чегарадан чиқишини ҳисобга олади. Бошқача айтганда, бир киши чет элга икки марта чиқса, иккала чиқиш ҳам статистикада ҳисобга олинади. Россия чегарачилари фуқароларнинг Россияга қайта кириши ҳақидаги маълумотларни эълон қилмайди.

Қирғизистон 2022 йили Россиядан қочганларнинг бир неча тўлқинини бошидан кечирди. Биринчиси, йил бошида, рус қўшинлари Украинага тўлиқ миқёсда бостириб кирганида бўлган. Россия қўшинлари қўшни давлат ҳудудида бугун ҳам “ҳарбий амалиёт” деб аталган қонли урушини давом эттирмоқда.

Иккинчиси, Россияда қисман ҳарбий сафарбарликнинг бошланиши ҳақидаги биринчи маълумот пайдо бўлганида. Россияда сафарбарлик 2022 йил 21-сентабрда, Россия президенти Владимир Путин тегишли фармонни имзолаганидан сўнг бошланди. Ўтган йилнинг 28 октабрь куни Мудофаа вазири Сергей Шойгу сафарбарлик якунлангани ва фронт учун 300 минг кишини йиғиш вазифаси бажарилгани ҳақида ҳисобот берган, бироқ Путин сафарбарликнинг тугагани тўғрисида фармон чиқармаган. Демак, жараён давом этмоқда.

Россияликларнинг оқими сабаб Қирғизистонда биринчи навбатда уй ижараси қимматлаб кетган. Шаҳарнинг атрофидаги бир хонали уйлар деярли Москванинг нархи билан берила бошлаган. Бу маҳаллий фуқароларнинг норозилигига сабаб бўлган. Чунки кўпроқ пул ишлаб олишни истаган ижара берувчилар, маҳаллий аҳоли вакилларини уйларидан чиқариб, россияликларни қабул қилишга уринган ҳолатлар бўлган.

Бугунги кунга келиб, Қирғизистонда уйлар арзонлаша бошлаганда россияликлар келиб, Қирғизистондан уйларни сотиб ола бошлашди. Бу яна нархларнинг кўтарилишига олиб келди. Шу кунларда Туркиянинг Истанбул шаҳрида ҳам энг кўп уй сотиб олаётганлар россияликлар экани маълум.

Совет Иттифоқи ва АҚШ ўртасидаги “совуқ уруш” даврида Пентагон америкаликларни “руслар келяпти” деган иборани қўллаган ҳолда Совет ҳукуматига қарши ташвиқот қилар ва айнан руслардан келаётган хавф туфайли, АҚШ кучли армияга эга бўлиши ва жиддий қуролланиши кераклигини айтарди.

Ҳозир юқорида санаб ўтилган давлатларда русларга қарши ташвиқот йўқ. Руслар келаётган давлатларда, жумладан, Марказий Осиё республикаларида ҳам уларга нисбатан салбий муносабат йўқ. Лекин вақт ўтиши билан уларнинг сони ҳаддан ортиқча кўпайиб кетса, ана шундай кайфиятлар пайдо бўлиши мумкин. Чунки бу республикаларда ҳалиям Россияда турли хорликлар кўрган ва у ердан сабабсиз депортация қилинган ва “қора рўйхатга” киритилган фуқаролар минглаб топилади.

Сафарбарликнинг иккинчи тўлқини бошланадими?

Бугун Россия урушда катта талафотларга учраётган армиясининг сафларини тўлдириш учун ҳаракат қилмоқда. Шу сабабдан халқни норози қилмаган ҳолда сафарбарликни давом эттиришга уринмоқда. Иккинчи томондан урушнинг дастлабки кунларида бой берилган энг кучли қисмлар ва ҳарбий техниканинг ўрнини қоплаш учун, армияни янада чаққон ва профессионал қилиш учун совет давридаги бошқарув усуллари ва тузилмасини такомиллаштиришга ҳаракат қилмоқда.

Шу мақсадда 18 ёшдан 27 ёшгача бўлган барча эркакларнинг бир йил хизмат қилиши шарт бўлган мажбурий чақирувнинг бекор қилиш ва шартнома асосида хизмат турини кучайтириш таклифи киритилди. Бироқ, Россия ҳарбий раҳбарияти бунга қаршилик кўрсатмоқда. Бу ҳақда Азаттиқнинг рус хизмати хабар берган. Чунки бу ҳолатда ҳарбий хизматга бориш истагида бўлганлар, айниқса Украинадаги урушдан сўнг, кескин қисқариб кетиши мумкин.

Бошқа томондан, вақтинчалик (бир йиллик) ҳарбий хизматга чақирилган аскарларга Россия чегараларидан ташқарида ёки уруш зоналарида хизмат қилиш қонун билан таъқиқланган, гарчи Украинага босқиннинг бошида, эҳтимол хатолик туфайли улар оз сонда бўлган бўлса ҳам.

Украинага бостириб кириш вайронагарчилик урушига айланган ойларда рус ҳарбий амалдорлари уруш ҳаракатлари учун янги кучлар керак бўлиши мумкинлиги ҳақида ойлар давомида ишора қилиб келдилар. Ўтган ёзда Мудофаа вазирлиги кўнгиллиларни, яъни “пудратчиларни” жалб қилиш учун PR кампаниясини бошлади.

Бу ҳаракат машҳур «Вагнер» хусусий ҳарбий компаниясининг янада қатъий ҳаракатларига тўғри келди. Жумладан, Россия қамоқхоналаридаги минглаб маҳбуслар авф этиш эвазига урушга ёллана бошладилар. Лекин улардан кутилган натижа чиқмади шекилли, йил бошида бу амалиётга барҳам берилди. Иккинчи томондан, урушда иштирок этиб, озодликка чиқарилган собиқ жиноятчилар яна жиноят қилишда давом этиб, жамиятда катта норозилик туғдирган ҳолатлар юз берди.

Бу ҳақда тарқатилган хабарлардан бирига кўра, ҳарбий таътил учун уйига рухсат берилган собиқ маҳбуслардан бири, Киров вилояти турғуни, 28 ёшли Иван Росомахин ўз қишлоғида бир аёлни пичоқлаб ўлдирган. Бир ҳафта аввал вилоят телеканалида маҳаллий аҳолининг собиқ маҳбус-жангчи устидан тинимсиз шикоят қилишаётгани ҳақида сюжет кўрсатилган. Одамлар полиция бошлиғи билан учрашувда Росомахиннинг кўчада маст ҳолда, қўлида болта билан юргани, кўринган одамни ҳақоратлаб, “чопиб ташлайман” деб пўписа қилаётганини айтишган. Полиция бошлиғи эса, уни қамашга ҳақлари йўқлигини, лекин тез орада ундан бир нима қилиб қутулишга ҳаракат қилаётганини айтган.

Оқбура, Бишкек.

Расм интернетдан олинди