Тўй ҳам ўтди… (XXXII Олимпиада ўйинларидан кейинги ўйлар)
Тўрт йилда бир келувчи, дунё спортчилари учун энг муҳим ва нуфузли ҳисобланган олимпиада ўйинларидан нима сабоқ оламиз?
Японияда пандемия шароитига қарамай, олий даражада ўтган олимпиада ўйинларининг умумий якунларига кўз ташласак, медаллар сони бўйича пешқадамликни АҚШ спортчилари жами 113 медаль (39 олтин, 41 кумуш ва 33 бронза) билан қўлда сақлаб қолдилар. Хитойликлар 88 медаль (38, 32, 18) билан иккинчи ўринни эгаллаган бўлса, учинчи ўрин майдон эгалари, японияликларга насиб қилди (58 медаль, 27, 14, 17).
Миллий олимпиа қўмитаси байроғи остида чиққан Россия спортчилари тўртинчи ўринни Буюк Британияга (22 олтин, 21 кумуш ва 22 бронза, жами 65 медаль) бериб қўйдилар. Россияликлар жами 71 медални қўлга киритдилар, лекин олтин медаллар сонига кўра (20 олтин, 28 кумуш ва 23 бронза) учинчи эмас, бешинчи ўринни эгалладилар.
Қувонч ва алам кўз ёшлари
Қувонарлиси шу бўлдики, олимпиадага борган 16 спортчимиз икки кумуш ва 1 бронза медалини қўлга киритиб, Қирғизистон якуний жадвалнинг 70-поғонасидан ўрин олди. Ўзбекистон эса 3 олтин ва 2 бронза медали билан 32 ўринни қўлга киритди. Қирғизистон спортчилари 2008 йилдан буён бирорта медаль ололмай келаётганларини ҳисобга олсак, бу галги олимпиада натижаси яхши бўлди, дейиш мумкин.
Бу ғалабалар қирғизистонликларнинг турли сиёсий ғалвалардан зериккан қалбларини ғурурга тўлдириб, халқни бирлаштиришга хизмат қилгани билан янада аҳамиятли.
Медаль соҳиблари бўлган курашчилар Мээрим Жуманазарова (бронза), Ақжол Маҳмудов ва Айсулуу Тинибековаларни (кумуш медаль соҳиблари) президент Садир Жапаров шахсан қўнғироқ қилиб қутлагани, уларнинг ҳал қилувчи беллашувларини мамлакат пойтахтидаги асосий майдонда, катта экранда жонли эфирда кўрсатиб турилгани ва ниҳоят, олимпиадачиларни Бишкекда давлат раҳбарлари кутиб олгани сўзимизнинг далилидир.
Аргентина, Малайзия, Финляндия, Мексика каби қудратли ва илғор мамлакатлар ҳам медаллар сони бўйича Қирғизистондек кичкина давлатдан ортда эканини ҳам айтсак, чиндан ҳам бу улкан муваффақият бўлди.
Минг афсуски, спортчиларимиз ушбу натижаларни давлат қўллови зўрлигидан эмас, аксинча, ана шундай қўлловнинг йўқлигига қарамай кўрсатишди. Бунгача спортчиларимиз ва уларнинг устозлари машқ қилиш учун етарли шароит йўқлиги, ҳатто спортчилар зарур даражада овқатланиш имкониятига ҳам эга эмасликлари айтилиб келган эди. Эҳтимол, давлат томонидан етарли даражада қўллов бўлганда кўрсаткичлар бундан ҳам яхшироқ бўлармиди?
Камига, ташкилий ишларда ҳам республика олимпиа қўмитаси ва тегишли амалдорлар жуда кўплаган камчиликларга йўл қўйишди. Масалан, 16 спортчига Япония сафарида 25 одам ҳамроҳлик қилди. Улар орасида спорт устозлари билан бирга биргина врач ва массажист бўлса, қолгани турли амалдорлар ва федерациялар раҳбарлари эди.
Лекин делегация сафидан бронза медали соҳибаси Мээрим Жуманазарова ва Айпери Медет қизининг шахсий тренери Дуйшон Жуманазаровга ўрин топилмаган. Спортга дастлаб қадам ташлаган кундан тортиб курашчилар бирга тер тўкиб, уларга ҳамдарду ҳамнафас бўлиб келган шахсий мураббийнинг ёнида бўлиши спортчилар учун қанчалик муҳим экани айтмаса ҳам тушунарли-ку!
“Делегация сафида спортга алоқаси бўлмаган кишилар ҳам бор эди. Депутатлар, масалан. – деди журналистларга Дуйшон Жуманазаров. – Бундай ҳолатлар доимо бўлиб келган, яна қайтариляпти. Масалани менимча, фақат давлат раҳбари ҳал қила олади. Мен икки олимпиада спортчисини тайёрлаб қўйиб, уларнинг чиқишларини телевизор орқали кўриб ўтирибман. Бу пайтда эса амалдорлар Токиода кўнгил очиб юришибди”.
Япониядаги мусобақалар бошланиши олдидан Қирғизистонда спортчиларимизнинг олимпиадада кийиб чиқадиган кийимлари кўпчиликнинг норозилигига сабаб бўлган эди. Миллий услубда, лекин қалин матодан тикилган узун ва иссиқ чопонларнинг муаллифлари қонун талаб қилгандек танлов асосида танланмагани ҳам маълум бўлди.
Ундан кейин спортчиларимизнинг Японияда, олимпиаданинг очилиш маросимига ниқоб тақмасдан чиққанларини японияликлар ва бошқа давлатлар вакиллари ўзларига нисбатан ҳурматсизлик деб баҳоладилар.
Интернет тармоғида собиқ Ички ишлар вазири Мелис Турғанбаевнинг олимпиада юлдузи Айсулуу Тинибекованинг кумуш медалини тақиб тушган сурати кўпчиликнинг жаҳлини чиқарди. Бор-йўғи, Кураш бўйича Осиё федерацияси вице-президенти, расмий делегация сафида, давлат ҳисобидан олимпиадага боргани камлик қилгандай, бировнинг тер тўкиб топган медалини тақиб расмга тушиш одоб-этика доирасига сиғармикин?
Майда-чуйда кўнгилсизликлар рўйхатини республика Маданият, спорт ва туризм вазирлиги тўлдирди. Спортчиларни кутиб олиш маросимида тадбирни олиб борган вазир Қайрат Иманалиев уч медаль соҳибидан фақат биттасига сўз бериб, йиғилганларнинг норозилигига сабаб бўлди. Минглаб мухлисларнинг талаби билан уларга президент Садир Жапаровдан кейин сўз берилди. Бу камчилиги учун Жапаров вазирга ўша ернинг ўзида хайфсан эълон қилди.
“Спортчиларимизнинг олимпиадада олган медаллари, уларнинг энг зўр спорт натижалари ва ютуқлари мамлакатимиз мустақиллигининг 30-йиллигига муносиб совға бўлди, – деди Садир Жапаров тантанада сўзга чиқиб. – Сизлар спорт ишқибозларининг умидларини оқладинглар ва халқимизга зўр қувонч бахш этдинглар”.
Ҳамма олтин медаль билан қайтишига ишонч билдирган Айсулуу Тинибекова бунгача ишқибозларнинг ишончини оқлай олмагани учун кечирим сўраган эди. Чиндан ҳам, кумуш медаль соҳиблари бўлган Айсулуу Тинибекова ва Ақжол Маҳмудовларнинг олтин медални қўлга киритишига бир бахя қолган эди.
Афсуски, финалда жуда кучли рақиблар тўғри келганидан ташқари, спортчиларимизга психологик тайёргарлик ҳам етишмай қолди. Нима бўлганда ҳам, уларимизни кутиб олиш тантанасидаги нутқларидан кейин кўпчилик кўз ёшларини тия олмади. Бу ерда ғалаба қувончи ва мағлубият, бой берилган имконият аламлари аралашиб кетди.
Кураш давом этади, ким майдонга чиқади?
Олимпиада ғолибларидан Ақжол Маҳмудов ва Мээрим Жуманазарованинг эндигина 22 ёшга чиқанларини ҳисобга олсак, кейинги олимпиада ўйинларида уларнинг чемпион бўлиб қайтишларига ишониш мумкин. Бу йил ўзнинг 28 баҳорини қаршилаган Айсулуу Тинибекова кейинги олимпиадага қатнашиш борасида ҳали бир қарорга келгани йўқ. Нима бўлганда ҳам, Айсулуу Қирғизистон спорти тарихига ўз номини зарҳал ҳарфлар билан ёзиб улгурди.
Яқин кунларда олимпиадада қатнашган спортчиларга ва уларнинг устозларига давлат мукофотлари топширилиши кутилмоқда. Аввал айтиб ўтганимиздек, давлат томонидан кумуш медаль олган спортчиларга 7 миллион сўм ($82 000 атрофида), бронза медаль соҳибларига 5 миллион сўм пул мукофоти белгиланган. Умид қиламизки, бу сафар амалдорлар Дуйшон Жуманазаровнинг меҳнатларига муносиб баҳо берадилар.
Менимча, қаҳрамонларни тақдирлаш билан бирга, уларни мусобақага тайёрлашда, ташкилий ишлар ва бошқаларда йўл қўйилган камчиликлар учун тегишли амалдорлар жазоларини олишса, адолатли иш бўларди. Токи амалдорлар мамлакатда спорт ва спортчиларга эътибор – давлатнинг устивор, ўта муҳим стратегик вазифаларидан бири эканини англаб етсинлар.
Шу ўринда яна бир гап. Қирғизистонлик ўзбеклар орасидан ҳам жуда иқтидорли спортчилар чиқишига шубҳа йўқ. Лекин афсуски, кейинги пайтларда ўзбекларимиз, “бизга шароит йўқ”, “бизни ўгайлатишади” каби баҳоналар билан жуда иқтидорли болаларни ҳам спорт ва бошқа нуфузли соҳалардан четга тортиб, асосан савдо ва деҳқончиликка, исломий таълим йўналишларига йўллаяптилар. Ҳолбуки, қирғизистонлик ўзбеклардан бокс бўйича етти карра жаҳон чемпиони Орзубек Назаров, жаҳонга донғи кетган футбол ҳаками Баҳодир Қўчқоровлар чиққан эмасми?
Шароит масаласида эса, юқорида айтганимиздек, ҳеч ким ортиқча эркалатиб юборилгани йўқ. Спорт – кучлиларники, чемпионлик шоҳсупаси – минг хил қийинчиликка қарамай, мақсади сари интилган, баҳона эмас, имкон қидириб ўрганган мардларга тегишли. Бир пайтлар Айсулуу Тинибекова безориликда ноҳақ айбланиб, қамалиб кетишига сал қолган, лекин у таслим бўлмади. Бир неча йиллик оғир меҳнати туфайли жаҳон чемпиони даражасига етишди, олимпиаданинг кумуш, лекин олтинга тенг медалини олди.
Бугунги кунда спортнинг бокс, аралаш ва шарқ яккакураши каби турлари бўйича машқ қилиб, катта ютуқларга эришаётган ўзбек ва бошқа миллат ёшлари оз эмас. Улар орасидан ҳам аста-секин чемпионлар ўсиб чиқишига умид билдириб турайлик.
Абдумўмин Мамараимов, Оқбура, Бишкек.
Расмлар интернетдан олинди.
