ОҚТАЙЛОҚОТА ҲАҚИДА РИВОЯТЛАР

 Бозорқўрғон қишлоғининг қоқ марказида, чойхона ёнидаги соя-салқин боғда пишиқ ғиштдан тикланган зиёратгоҳ мақбара бор. Ривоят қилишларича, бу ер Оқтайлоқота деган азиз-авлиёнинг қабри бўлиб, қабр устига чиройли барқут мато ёпиб қўйилган.

Ўспиринлик чоғимизда шу чойхона ёнидан бозорга тушадиган йўл бор эди. Урушдан кейинги оғир йиллар. Мактабдан келиб, тенгдош болалар билан бозор йўлида  қатиқ, сут, нон сотардик. Ўшанда бу қабр атрофи ёғоч панжара билан ўраб қўйилганди. Ўтган асрнинг 80-чи йиллари мухофазага олиниб, атрофига ғишт девор тикланди, усти гумбаз шаклида ёпилди. Мақбара таъмирига маҳаллий органлар ва саховатли одамлар кўмак беришди.

Шу чойхонани қурган, унга кўп йиллар мудирлик қилган моҳир ёғоч устаси раҳматлик Турғунбой ака Эргашевнинг меҳнати катта бўлди. У ўзи ёғоч ишларини қилди, томни ёпди, кўз қувонадиган қилиб безади. Бу жой нафақат туман ахолисининг, балки қўшни туману вилоятлардан келаётган зиёратчиларнинг қадрли жойига айланиб қолди. Зиёратчилар жонлиқ сўйиб, қурбонлик аташади, элни йиғиб хайру эҳсонлар қилишади. Айниқса, ёзда Оқтайлоқота мақбараси ва чойхона зиёратчилар билан обод бўлади.

Хўш, Оқтайлоқота авлиёми, у бу ерга қачон келиб қолган, нима иш қилган, қандай каромат кўрсатган, деган саволлар туғилади.

Бу саволларга жавоб топиш ва Оқтайлоқота шахсини аниқлаш учун кўп тарихий манбаларни титкиладик. “Саодатга элтувчи билим” (муаллифи А. Абдураҳмонов) китобида силсилаи шариф ( яъни олтин ҳалқа аъзолари) деб номланган рўйхатда пайғамбаримиз Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи васалламдан бошлаб 39 нафар олтин ҳалқа аъзолари номи берилган. Аммо у ерда Оқтайлоқота йўқ. Яна, машҳур сўфийлар, тасаввуф пирлари, азиз-авлиёлар ва мутасаввуф уламолар рўйхати ҳам  келтириб, ана шундай шахслардан 328 нафарининг номи, яшаб ўтган йиллари тилга олинган. Бундан ташқари, туғилган ва вафоти номаълум 50 нафар машҳур сўфийлар рўйхатида ҳам Оқтайлоқота номи зикр қилинмаган. Сўнгги минг йилликда яшаб ўтган азиз-авлиёлар қаторида ҳам Оқтайлоқота номини учратмадик.

Бу табаррук зотнинг асл исми қандай эканлигини ҳам била олмадик. Ёки бу мақбара азизу мўътабар зотлардан бирининг рамзий қабримикин? Саволларимизга тарихий манбалардан жавоб топа олмагач бозорқўрғонлик кексаларга мурожаат қилдик. Саксон уч ёшли Абдурашид ота Сотволдиев (ҳозир марҳум) қуйидаги ривоятни айтиб берган эди;

– Бундан бир неча асрлар муқаддам тумандаги Чорвоқ қишлоғини қалмоқлар забт этган. Ислом динини ёйиш ва тарқатиш, одамларни эзгуликка чорлаш мақсадида ҳалифа ҳазрат Алининг лашкарбошларидан бири – Шамсиддин деган мўътабар зот кўп саҳобалар ва аскарлари билан шу томонларга ташриф буюради. Тоғ томондаги қадимий Чорвоқ қишлоғида улар қалмоқларга дуч келиб қаттиқ жанг бошланади. Ғайридинлар сон жиҳатидан кўп бўлиб, Шамсиддиннинг аскарлари мағлуб этилади. Лашкарбоши жангда мардларча ҳалок бўлади.

Ана шу куни ҳазрат Али туш кўради. Тушига пайғамбаримиз Муҳаммад алайхиссалом кириб, Алига Шамсиддин жангда шаҳид бўлганини, қалмоқларнинг қўли баланд келганини айтади. Ривоят қилишларича, ҳазрат Али бир неча ойлик йўлни бир кунда босиб ўта оладиган саркарда бўлган. У Чорвоқ қишлоғига келиб, қалмоқларни тор-мор этган. Шамсиддиннинг жасадини оқ туяга юклашган пайт Оллоҳ амри билан осмонда қоп-қора булутлар пайдо бўлиб, чанг-тўзон кўтарилади. Ана шу чанг-тўзонда Шамсиддиннинг жасади юкланган оқ туя осмонга кўтарилиб ғойиб бўлади. Тентаксой ёқалаб келаётган икки мўйсафид осмонда бирдан бошланган чанг-тўзонли ҳолатдан ҳайратга тушади. Улардан бирига осмондаги оқ туя кўриниб, унинг ҳозир биз тилга олган чойхона ўрнига тушиб чўкканини кўради. Иккичисига бу ҳолат намоён бўлмайди. Туя улар келгунча ғойиб бўлади. Шундан бу ер Оқтайлоқота дея номланиб қолган экан.

Балки оқ туядаги жасадни одамлар  шу ерга дафн этишганмикин, деб ўйлаб қоламиз. Бу зотнинг асл номини билмай, у оқ туяда келгани учун Оқтайлоқота деб ном қўйишганмикин? Бу воқеа ҳақиқатан бўлганми, ёлғиз Оллоҳга аён. Аммо авлиёлар каромат кўрсатиши бор гап.

Бозорқўрғон азалдан обод, файзли ва баракали жой эканини кўриб кексаларимиз бу ер азиз-авлиёлар оралаган жой, дея таъриф беришади. Чиндан ҳам бир пайтлар туман маркази ҳозирги Новкентга кўчирилганда ҳам Бозорқўрғон бозори ва чойхоналари аввалгидек гавжум бўлиб турган.

Чойхона мудири Турғунбой ака билан ҳаёт пайтида суҳбатлашганмиз. Унинг айтишича, бир неча бор тушига оқ яктакчан, басавлат, оқ саллали нуроний чол кириб: “Нега сен Ўзбекистонда юрибсан, тур ўрнингдан, уйингга бор, чойхонани обод қил”, деб айтган экан. “Ўша йиллари мен бир амалдордан хафа бўлиб, Мирзачўлга бориб қовун экаётган эдим, – дейди Турғунбой ака, – Иккинчи бор тушимда ўша оқ яктакли нуроний чол кўриниб, “Мана бу оқ туяга мин”, деб туяни кўрсатди. Чўккалаб турган оқ туяга минай деганимда у ўрнидан туриб кетиб, минолмай қолдим»

Одамларнинг айтишича, тунда Оқтайлоқота руҳи қишлоқни кезиб юрармиш. Бу гап бежиз эмасдир. Одамларнинг тушига кирганки, уни айтиб юришгандир. Ҳар жиҳатдан пок, тоза, имонли, инсофли, диёнатли одамларга, ҳамиша яхшилик ва савобли ишларни қилиб юрганларга кўринса керак.

Кексалар бу ер муқаддас жой, бу ерда ножўя ва номақбул ишлар қилмаслик керак, деб айтишади. Бунга далил ва исботлар келтиришади. Масалан, қишлоқ марказидаги катта анҳор бўйидаги хонадонлардан бирида Ҳожи шашқолчи деган одам яшаб ўтган. У бир куни бегона аёл билан Оқтайлоқота мозори атрофидаги дарахтзорда туни билан маишат қилади ва шу ерда ухлаб қолади. Тунда унинг тушига бўйи баланд, бошига салла ўраган серсоқол одам кириб: “Тур баччағар, кет бу ердан”, дея орқасига шапалоқ уради. Эртасига Ҳожи шашқолчининг икки оёғи ишламай қолиб, уйига кўтариб олиб кетишади. Шу кўйи, оёғи тузалмасдан ўлиб кетган экан.

Нуриддинбой деган укахонимизнинг айтишича, Иттифоқ даврида Оқтайлоқота мозоридан нарироқда ошхона бўлган. Шу ерда у буфетда ишлаб, пиво сотган. Маст бир одам гандираклаб мозор атрофига бавл қилади, шу ерда йиқилиб ётиб қолади. Эртасига эса уйига бориб, ўлиб қолган экан.

Бундан қирқ йиллар муқаддам бир қўқонлик мўйсафид катта кетмони билан келиб, мозор ёнидаги ҳовузни ковлаган. Ундан нима қилаётганини сўрашганида, “Тушимга бир нуроний оқ яктакли одам кириб, кетмонни ол, мен Оқтайлоқотаман, қабрим ёнидаги ҳовуз лойқага тўлиб қолди, тозалаб қўй, айтди. Сўраб-суриштириб, унинг мозорини топиб келдим”, – деган экан.

Ўтмишда ва ҳозир ҳам дуолари ижобат бўладиган, мўъжиза ва каромат кўрсатадиган авлиё-сўфийлар бор. Улар Оллоҳнинг суюкли бандалари. Шундай инсонларни ҳамиша ардоқлашимиз, дуоларини олишга шошилмоғимиз керак.

Биз бу мақолада Оқтайлоқота ҳақида тўла маълумот бердик, деб айта олмаймиз. Оқтайлоқота ҳақида кенгроқ билган ёки эшитган юртдошларимиз бўлса, ажаб эмас. Истагимиз, улар ўз фикрларини қоғозга тушириб, каминага юборсалар, жуда савобли иш килган бўлардилар.

Мўйдинжон АБДУМАЖИДОВ

журналист