Яна нималарни истайсиз? Парламент депутати сайловда овоз бермаганларга жарима солмоқчи
Депутат Тазабек Икрамов сайловга қатнашмаган фуқароларни жазолаш ҳақида қонун таклиф қилмоқда.
Ўзининг ажабтовур чиқишлари билан нашрлар эътиборидан тушмай келаётган депутат бу ташаббусини Қирғизистон парламентининг Конституциявий қонунчилик, давлат тузилиши, суд-ҳуқуқий масалалар ва регламент бўйича қўмитасининг йиғилишида тақдим қилди. У қонун лойиҳасининг мақсади – қирғизистонликларни республика президенти ва Жўғўрқу Кенеш депутатларини сайлашга мажбур қилиш эканини маълум қилди.
Умуман олганда бу биринчи таклиф эмас. Бу ҳақда Икрамов аввал ҳам парламент йиғилишида айтиб, анча танқид остига олинган эди. Лекин афтидан у барча танқидларга қарамай, ўзининг ғоясини амалга оширишга қаттиқ бел боғлаган кўринади.
Унинг таклифига кўра сайловларда иштирок этмаган фуқароларга 5000 сўм (55 АҚШ доллар атрофида) жарима солинади. Ўз таклифининг тўғрилигини исботлаш учун у яқинда Туркияда ўтказилган сайловларни мисол келтирди. Жорий йилнинг май ойида икки босқичда ўтказилган сайловда 64 миллиондан ортиқ сайловчининг 84 фоиздан кўпроғи иштирок этган эди. Иккинчи босқичда Ражаб Тоййиб Эрдўғон 52 фоиздан кўпроқ овоз олиб, сайловда ғолиб келган.
Лекин у ерда сайловчилар жаримадан қўрқиб эмас, давлат келажаги учун жон куйдиргани учун сайлов участкаларига бордилар. Сайловлардаги фаоллик – туркларнинг миллий хусусиятларидан биридир. Ана шундай фаолликни улар футбол ўйинларида ҳам кучли намоён қиладилар.
“Биз бурч ва ҳуқуқларнинг фарқига боришимиз керак. Масалан, Туркиядаги президентликка сайловларда 80 фоиз сайловчи иштирок этди. Бутун дунё уларга хавас билан боқди, деди Икрамов. – Биз Сайлов ҳақидаги қонунларни Қирғизистон ҳудудида яшаётганларни президентликка ва Жўғўрқу Кенеш депутатларини сайлашга мажбур қилиш қаралаётган моддалар билан тўлдиришни таклиф қиляпмиз. Чет элда даволаниш каби бошқа сабабларга кўра узрли сабабга эга бўлганлар бундан мустасно”.
Аввалроқ, бу депутат сайловчиларни сайловларда иштирок этишга мажбурловчи қонун бошқа Европа ўлкаларида ҳам борлигини рўкач қилган эди. Лекин депутат ўша ўлкаларда одамларнинг нега сайловга қатнашмаслиги сабабини суриштириб кўрмаган шекилли.
Масалан, АҚШ ва айрим Европа давлатларида чинданам сайловларда 25 фоизга етиб-етмаган сайловчи иштирок этади. Қирғизистонда ҳам охирги пайтларда шундай бўлиб боряпти. Масалан, шу йилнинг сентябрида Бишкекдаги сайлов округларидан бирида ўтказилган сайловларда бор-йўғи 16 фоизга етмаган сайловчи қатнашди. Бу кетишда одамлар яқинда умуман сайловларга бормай қўйишлари мумкин.
Бунинг сабабларига келсак, ғарб давлатларида одамлар турмуш шароитлари ўта зўрлигидан сиёсатга қизиқмайдилар. Шу сабабли сайловларга тобора камроқ одам бормоқда. Ахир шундоғам ҳаётлари фаровон бўлса, сиёсатнинг нима кераги бор? Қирғизистонда эса аксинча, одамлар турмуш шароитлари оғирлигидан, сайланган депутатлар ва президентлар одатда уларнинг ишончларини оқламаганларидан сайловга бўлган қизиқишларини йўқотганлар.
Мисол учун, мустақил Қирғизистонда сайланган олти президентнинг иккитаси чет элга қочиб жон сақлаган бўлса, биттаси давлатни аранг уч йил бошқарди ва хизматидан кетишга мажбур бўлди. Яна биттасининг устидан жиноий ишлар қўзғалиб, 11 йилга қамалган. Ҳозирда даволаниш баҳонасида чет элда юрибди. Депутатлар бўйича ҳам аҳвол деярли шундай.
Адлия вазири ўринбосари Зарема Асқарова Kaktus.media нашрига изоҳ берар экан, депутатнинг таклифи давлат Конституциясига зид эканини айтди. Лекин Марказий сайлов комиссиясининг авваллари парламент депутати бўлган аъзоси Тинчтиқбек Шайназаров Икрамовнинг ташаббусини қўллашини маълум қилди. Унинг фикрича, сайловчиларнинг фаоллиги ҳокимият ва Жўғўрқу Кенешнинг ишига ижобий таъсир қилади. Бу ижобий таъсир нимада намоён бўлишини собиқ депутат тушунтирмаган.
Афтидан, депутатни ташвишга солаётган масала кўпроқ молиявий сабабга эга бўлса керак. Бугунги кунда сайловларда жуда катта пул сарфланиб, сайлов олдидан депутат мандатлари ўзига хос ким ошди савдосига қўйилади. Депутат бўлишни истаган одам умумий фондга камида 50 минг АҚШ доллари миқдорида хисса қўшиши керак. Айрим депутатларнинг сайловда 250 минг, ҳатто 500 минг долларгача сарфлагани ҳақида гаплар юради.
Бу пуллар сайловолди кампаниясига, жумладан сайловчиларнинг овозларини сотиб олишга сарфланади. Ҳар бир овоз учун номзодлар 1000 сўмдан 5000 сўмгача тўлашади. Айрим ҳолларда бир овознинг нархи 10 минг сўмгача кўтарилгани ҳақида ҳам шикоятлар бўлган.
Эҳтимол, янги таклиф замирида сайовчиларнинг овозларини арзонроқ йўл билан олиш истаги ётгандир? Яна ким билади, дейсиз…
Оқбура, Бишкек.
Расм интернетдан олинди
