ЎЙНАБ ГАПИРСАНГ ҲАМ, ЎЙЛАБ ГАПИР
Қирғизистонлик айрим депутат, вазир ё бошқа мансабдорларнинг гапларига ҳайратланасан одам.
Сўнгги йилларда Ўзбекистон билан Қирғизистон ўртасидаги дўстлик ва баҳамжиҳатлик, ҳартомонлама кенг қамровли алоқалар кучаяётгани барчани қувонтиради. Чегаралар очилиши, икки давлат ҳамкорлигида йирик лойиҳаларнинг амалга ошира бошлаши, давлат раҳбарларининг ўзаро борди-келдиларни осонлаштириш йўлидаги саъй-ҳаракатлари самарали натижа беряпти. Бу нарса икки мамлакат ҳудудида яшаб келаётган ўзбек ва қирғиз миллати вакилларининг ўзаро муносабатларини ҳам хийла яхшилади.
Афсуски, халқларимизнинг аҳиллигини, ўзаро меҳр-оқибатини кўра олмаган, ўртага ғулу солиб, юрт тинчлигини бузишга интилган ғаламислар ҳам йўқ эмас. Улар орасида бузуқиликдан бошқа нарсага ярамайдиган шахслардан тортиб йирик давлатларнинг сиёсатдонларигача бор. Чунки, ўша давлатлар ҳамон минтақамиз Марказий Осиё давлатларини ўзининг хомашё базаси, давлат раҳбарларини эса югурдак “ука” сифатида кўргилари келади.
Меҳнаткаш халқларимиз, табиий бойликларимиз доимо уларнинг оч кўзларини ўйнатиб келган. Ижтимоий тармоқларда, ҳатто халқаро нуфузга эга оммавий ахборот воситаларида ҳам пайдо бўлиб қолаётган мақолалар, фикрлар шундан дарак беради. Бу бизни ҳушёрликка чақириши, ҳар бир шубҳали ишдан огоҳ бўлиб, уни биргаликда бартараф этишга ундаши керак.
Маълумотларни бузиб кўрсатиш, турли иғвогарлик чиқишларига қарши ҳар икки мамлакат маъмурлари, эҳтиёткорлик билан бўлса-да, муносабат билдириб келишмоқда. Қолаверса, тинчликсевар, инсонпарвар, дўстликка интилган оддий фуқаролар ҳам ижтимоий тармоқларда бундай бузғунчилик ишларига жиддий муносабат билдириб келмоқдалар. Икки давлат, икки қардош миллатнинг дўстлигини тараннум қилган блогерлар, кино, спорт, эстрада ва бошқа санъат вакилларининг борлиги, уларнинг сафи тобора кенгайиб бораётгани дилларга қувонч бағишлайди.
Лекин…
Охирги кунларда ижтимоий тармоқларда Ўш шаҳри ҳокими Женишбек Тоқторбаевнинг бир видеоси катта муҳокама ва мунозаларга сабаб бўлмоқда. Унда шаҳар ҳокими кўчада, қўл остидагиларга қарата айтган гаплари тасвирга олинган. “Бу ерда бақувват (Токторбаев рус тилида “моошшний” деган сўзни ишлатган) бир қирғиз ботирининг ҳайкали ўрнатилиши керак. Ботирнинг ҳайкали Ўзбекистонга қараб туриши керак. Так (русча), бу бир. Иккинчидан, унинг икки ёнида икки арслон ёки сиртлон туриши керак. Бу ёқдан чиққанда моошний, мошнейший бир қирғиз ботири туриши керак…”, дейди шаҳар ҳокими қисқа видео тасвирда. Ажаб, ҳокимнинг гапими шу?
Бу одамнинг амалдорларга мос бўлмаган кийимига қараганда, видео бир неча ой олдин, кузда ёки эрта баҳорда, совуқ кунларда олинган. Лекин нега тасвир айнан шу кунларда интернетга қўйилиб, ижтимоий тармоқларда тарқала бошлади? Бу кимга керак ва бундан кўзланган мақсад нима?
Видеоматериалга қайтайлик. Хўш, бу сўзи билан Тоқторбаев нима демоқчи? Қўл остидагиларга нима мақсадда бу вазифани юклаяпти? Видеотасвирга олинаётганини кўра турибки шу гапларни айтган бўлса, холироқ жойда яна нима гаплар келди экан қора тумоқ кийган бошига? Дарвоқе, видео остида қолдирилган изоҳларнинг бирида кимдир бу ҳақда айтибди ҳам. “Ортиқча бўлиб кетди бу сўзингиз. Бундай гаплар ҳеч ким йўқ ерда айтилади”, – деб ёзибди Zhumaaly Kaldybai Uulu исмли шахс. Мэрнинг холи жойдаги гапи ва ошкора гапи бошқача-бошқача бўладими?!
Ўш – Қирғизистоннинг иккинчи пойтахти. Шаҳарда асосан ўзбек ва қирғиз миллати вакиллари яшайди. У Ўзбекистон билан шундоқ чегарада жойлашган, икки давлатнинг пойтахтлари ва бошқа йирик шаҳарлари айнан Ўш орқали бир-бири билан боғланади. Мана шу ва бошқа турли сабабларга кўра ушбу шаҳарнинг икки давлат ўртасидаги алоқалардаги ўрни, аҳамияти беқиёс. Демак, нафақат бундай шаҳарнинг ҳокими, балки ҳар бир фуқаро оғзига эрк бермасдан, ўйланиб, ҳар бир сўзини тарозига солиб гапириши керак эмасми? Қолаверса, оддийгина одоб деган нарса ҳам бор-ку ахир?
Ушбу видеони бугунгача 128 минг одам кўрган, улардан 500 дан ортиғи турли изоҳ қолдирган. 152 киши видеога хохолаб кулган (қолдирган реакциясига кўра) бўлса, аксари ҳокимнинг сўзларини танқид қилган. Бу гаплар ўринсиз эканини айтиб, шаҳар мэрига ярашмаган гап эканини айтган. Бу каби изоҳлар эгаларининг деярли барчаси қирғиз миллатига мансуб экани қувонтиради. Яъни, оддий халқнинг сиёсий онги бу собиқ депутатникидан анча юқори экани яққол кўриниб турибди. Афсуски, мингдан ортиқ одам видео остига “лайк” босган, яъни Тоқторбаевнинг гапларидан мамнун бўлган, 7 киши эса бу видеодан норози бўлганини билдириб реакция қилган.
Соғлом фикрлайдиган одамлардан таниқли кинорежиссёр Азамат Шаршенов “Бул эки элдин ортосуна от жагат го! Ушундай да чиновник болобу?” (Бу икки элнинг ўртасига олов ёқадию! Амалдор ҳам шунақа бўладими?), деб изоҳ ёзса, Чагылган Кыргыз исмли қўлланувчи “Дооруп суйлойт десе суйлой берет экен, саясый этика деген болот, кошуналар укса кандай ойдо калат? Унчукпай жаза да, суйлойт десе эле чан чыгарбай тилден!” (Гап деса гапираверар экан, сиёсий этика деган нарса бўлади, қўшнилар эшитишса қандай ўйда қолишади. Индамай қил-да ишингни, гап деса тилингдан чанг чиқармай!) – дея норози бўлади.
Кимдир, нега Ўзбекистонга қараб туриши керак деб савол ташласа, бошқаси унга “ўзбеклар чегарани бузмайдиган бўлишади, чунки улар бизнинг ботирнинг ҳайбатидан қўрқиб кетишади”, дея киноя билан кулади. Умуман олганда қирғизларнинг ўзига хос юморига тан бериш керак. Изоҳда ҳам шундай ҳазил, киноя, қочиримлар кўп, лекин видеода айтилган гаплар асло ҳазил эмас. Улар собиқ депутат, пойтахт шаҳар ҳокими айтадиган гап эмас.
Бугунги кунда Қирғизистонда одамлар асосли ва асоссиз равишда миллий ва диний адоват қўзғовчи гаплар учун, ҳатто интернетда чиққан қандайдир постни бошқаларга жўнатиб қўйгани учун қамалиб кетяпти, ёки катта жарима тўлаяпти. Лекин Тоқторбаевнинг бу айтганлари ҳамон жазосиз, интернетда турибди. Изоҳ қолдирганлардан Дж Ан исмли қўлланувчи ушбу ҳақиқатга эътиборни қаратибди: “Ышкырыгы таштар калып, зоолорду жара баштаптыр. Бирок башка бироо айтса камалчу создорду суйлоп коюптур” (Таржимаси: Ҳуштаги тош тугул, қояларни ёра бошлабди. Бироқ бошқа биров айтса қамаладиган гапларни айтиб қўйибди), – деб ёзади у. Изоҳ: қирғизларда “ҳайдагани икки эчки, хуштак чалиши тошни ёради”, деган гап бор. Бўш араванинг шовқини катта бўлади, деган маънода).
Шаҳар ҳокимининг ўзини бу қадар эркин ва ўзбошимчалик билан тутиши сабабини одамлар унинг Қирғизистон Миллий хавфсизлик давлат хизмати раиси Қамчибек Ташиевнинг дўсти экани билан тушунтиришади. Бу ҳақда видео остидаги изоҳларда ҳам айтилади. Унинг Бишкекда катта қўлловга эга эканини Қирғизистон Вазирлар Маҳкамаси раиси Адилбек Қасималиевнинг куни-кеча Ўшга қилган ташрифи ҳам тасдиқлайди. Қасималиев Ўшда олиб борилаётган қурилиш ва бошқа ишлар билан танишар экан, Тоқторбаевнинг ишларини мақташ учун сўзларини аямади.
Шаҳар аҳолисининг бир қисми Тоқторбаевнинг ишларини қўллаб-қувватлайди. Ҳақиқатан ҳам, у шаҳарда катта, кенг кўламли ишларни бошлаб юборган. Тонг саҳарда ҳокимликнинг мутасадди ходимларини етаклаб, шаҳарнинг турли бурчакларига бориши, муаммолар билан ўз ўрнида танишиб, ўша жойда аниқ кўрсатмалар бериши кўпчиликка маъқул. Лекин ўзининг ҳар бир қадамини телевидение ва ижтимоий тармоқларда кенг ва қайта-қайта реклама қилиши кўпчиликнинг ғашига тега бошлагани ҳам рост. Унинг тонг саҳарда ходимлари билан деярли югуриб юриши интернетда оммабоп мемга ҳам айланиб улгурган.
Шу билан бирга Тоқторбаевнинг ўзбеклар яшаган маҳалла ва кўчалардаги уйларни, ўзбекларга тегишли бошқа бизнес иншоотларни аёвсиз, кўп ҳолларда қонунга зид равишда буздираётганидан кўпчилик норози. Аксар ҳолларда одамлар уйлари ва бошқа хусусий мулкининг бузилиши ҳақида огоҳлантирилмай, атиги 2-3 кун аввал билиб қолмоқдалар. Бузилган бино учун тўлов бериш масаласи ҳам одамлар давлат раҳбарларига шикоят қилишгандан кейингина ҳал қилинадиган бўлди.
Уй ва бизнес иншоотларнинг расмий ҳужжатлари борлиги ҳам мэрни ҳовуридан тушира олмаяпти. Журналистларга, ҳуқуқ ҳимоячилари ва давлат идораларига шикоят қилганларни милиция олиб кетиб, “тушунтириш ишлари” ўтказяпти. Бу – алоҳида масала, афсуски, уйи бузилаётганлар шикоят қилишдан ҳам қўрқиб қолганлар.
Шаҳар ҳокими миллатлар дўстлиги ҳақида яхши гапларни айтади. Жумладан у маҳаллий телеканаллар орқали кўрсатилган нутқида ўзбек ва қирғиз халқларининг қон-қардош халқ экани, бири-бири учун ҳар нарсага тайёр экани каби чиройли гаплар айтилади. Лекин тутаётган иши ҳам айтаётган гапларига монанд бўлса яхши бўларди.
Анвар Мирзаев.
Қуйида видео остида қолдирилган айрим изоҳларни келтирамиз. Видеони ва изоҳларни тўлиқ ҳолда ушбу ҳавола орқали кўриш мумкин:
Саясий этика деген нөл го,уяласын ушундай мощныйлардан
Бул ненормальныйды ким койгон МЭР кылып?..Кайран кыргыз шоруң али алдыда окшойт
Бекболотов Азамат ушунчалык беспредел кучтор турган эмес. Тооба кылдым, ушу киши силер учун акылдуу болсо, анда Кудай жардам берсин силерге. Бетинер бетон экен
ушинтип өзүнү пиарлап видеолорун чыгарбай эле иш жүзүндө мощнейищий мощный кылып иш жүргүзө берсе болбойбу, же бир мамкызматкер катары этика жок, же бир сүйлөө маданияты жок
Эмнеге Озбекстанды? Аларды коркутуу ыкмасыбы?
Белек Апышев Өзбектер чек араны бузушпайт аларга биздин баатыр сүр болот коркушат
эмнеге өзбекстан жакты карап туруш керек
Samira Aidarova Анткени ошол жактан озбек туугандар келет Южный варота дегендей
Samira Aidarova кошуна мамлекеттен келген жол ошол жердеда, Кыргызстанга келген жол
Samira Aidarova Ал мамлекеттик сыр
Баатырыңа мылтык карматып, Өзбекстанды көздөй мээлетип койсоң жакшы болот, эки жагына эки курцхаар коюп кой
Муну мурда эле Баткенге губер кылып жиберсе болмок экен, тежиктерди мощный кылып каратып коймок экен.
Исхак Разаковтун эстелигин койгула.
Эки мамлекетте тең сыйлуу инсан.
Же Болот хандын эстелиги.
Халктыкын коюп коюш керек,озбектер коркуп кетет келатып
6-класс окуучусунун сөзү. Пластлинден танка жасап алып немистерди коркутуп аткандай
Озу бир соо адам мэр болуп келбейт окшойт
Аша чаап баратат,тормоздун майын текшергиле тормузу кармабай калып балээ болбой эле
Медербеков Муратбекович Тынчтык:
Келтиретта, эстелик Узбекистанды карататып койсо эле озбек туугандар качып кетпейтта.Озбек туугандар укса бир жери мн кулотта.
понесло его звёздная болезнь
Посмотрим через полгода – год где он будет! Показуха
Ооздон жаңылган турбайт
Буттан мүдүрүлгөн турат деген сөз ушу кишиге таандык экен .
Ушул созун озбекстан укса уят го
Курманжан Сапиева Алар да бир баатырын бери каратып тургузуп койшпаса боолду
Ышкырыгы таштар калып, зоолорду жара баштаптыр. Бирок башка бироо айтса камалчу создорду суйлоп коюптур
Бул озу кабинетинде иштейби же , келгенден бери эле кочодо журот
Ушундай клоундарды кантип ушундай кызматка коет кадр саясаты ото томондоп кетти.
Нимага Ўзбекистонга қараб туриш керак, Қирғиз ва Ўзбек бир оға инимасми, что это агитация
