Танқид – жиноятми? Қирғизистон медиа ҳамжамияти прокуратура даъвосига қарши
Журналистлар ва фаоллар «Клооп Медиа»ни тугатиш ташаббуси юзасидан баёнот бердилар.
Баёнотда қайд этилишича, прокуратура даъвоси асоссиз, чунки унда келтирилган “сиёсатни кескин танқид қилиш” ва “доимий салбий баёнотлар” бериш ҳақидаги иддаолари сўз эркинлиги ва ҳукуматни танқид қилиш ҳуқуқи бўлиб, бу қадриятлар Қирғизистон Конституциясида кафолатланган.
“Қирғизистон қонунчилигида мансабдор шахслар танқидга нисбатан бағрикенг бўлиши лозимлиги мустаҳкамланган, бу улар ўз ваколатларини шаффоф ва масъулиятли амалга оширишлари учун зарурдир. […] Интернетда маълумотларни қидириш, фойдаланиш, тарқатиш ва сақлаш ҳуқуқи ҳеч қандай рухсат олишни талаб қилмайди. Демак, «Клооп» таҳририяти қонуний ишламоқда”, – дейилади баёнотда.
Баёнот муаллифлари суднинг юридик шахс фаолиятини фақатгина қонун талаблари мунтазам равишда бузилиб, бу ижтимоий хавфли оқибатларга олиб келганда, ҳамда буни исботлайдиган жиддий далиллар мавжуд бўлсагина тугата олишини, бироқ прокуратуранинг даъвосида бундай асосли далиллар келтирилмаганини айтишади.
Прокуратурани ўз даъвосини қайтариб олишга чақирган баёнотни «Медиа Полиси Институти», Мустақил журналистлар уюшмаси, шунингдек, қатор таҳририятлар ва журналистлар имзолаган.
Эслатиб ўтамиз, Бишкек шаҳар прокуратураси «Клооп Медиа» жамоатчилик фондини ёпиш ҳақида судга даъво аризасини берди. Ҳужжатда даъвонинг сабаби сифатида фонднинг «уставдан ташқари фаолият олиб бораётгани» айтилган.
Шаҳар прокурорининг судга йўллаган мурожаатида “Клооп” нашри томонидан чоп этилаётган материалларда “асосан амалдаги ҳукумат сиёсатини кескин танқид қилиб, давлат ва муниципал корхоналар вакилларини обрўсизлантиришга қаратилган салбий баёнотлар борлиги” ёзилган.
Аризага кўра, «Клооп» сайти ОАВларининг давлат реестрида рўйхатга қўйилмаган, ташкилотнинг уставида эса маълумот тарқатиш ҳақидаги фаолият тури кўрсатилган эмас, деб айтилган. Лекин фонд уставида «ёшларга ва фуқаролик жамиятининг бошқа вакилларига ижтимоий-сиёсий, иқтисодий жараёнлар бўйича фикрини эркин айтишга маълумот майдончаси тузиб бериш» кўрсатилган.
Прокуратура мактубида, “Клооп”га нисбатан 2021-йил ноябрида Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси (МХДҚ) “ҳокимиятни тортиб олишга чақириш” айблови бўйича судгача тергов ўтказгани ва шу муносабат билан экспертиза ўтказилгани айтилган.
МХДҚ тайинлаган суд-психология-психиатрия экспертизаси сайт материалларининг «ҳақиқатга тўғри келмаган салбий жараёнларни жамоат фикрига кўрсатган, ишлаётган ҳукумат бошлаган ҳар бир ишга мухолафат фикрини яратган, материалларда жамият фикрини манипуляция қилишнинг яширин белгилари бор» деган хулосага келган.
“Клоп Медиа”нинг шу муносабат билан баёнотида айтилишича, гўёки экспертиза таҳлил қилган мақолаларнинг бири «Клооп»нинг сайтида ва ижтимоий тармоқлардаги саҳифаларида умуман йўқ.
Бундан ташқари шаҳар прокурори Эмилбек Абдиманнаповнинг даъво аризасида
“Боткен вилоятининг турғунлари «Клооп» чиқарган материаллар сабаб чет ўлкага, давлатнинг бошқа ҳудудларига кўчиб кетишмоқда”, каби кулгили даъволар ҳам бор.
Шунингдек, прокурор «Клооп»нинг репортажларидан кейин ўқувчиларда «психологик ўзгаришлар», «жинсий аномалия» (бунинг нима экани тушунарсиз. – таҳр.) ва гиёҳванд моддаларга тобелик пайдо бўлади, деб даъво қилади.
Прокурорнинг хулосасига кўра, “Клооп” ўзининг репортажларида жамиятга бевосита салбий эмоционал-психологик таъсир қилади, бу билан одамларнинг жуда катта қисмида қўрқув, хавотир, умидсизлик, ваҳимага тушиш туйғуларини уйғотади, доим барқарорсизликни ва ижтимоий ҳолат номаълумлигини сезиб, ўзларининг кучига ишонч ва келажакка умидни йўқотишади. Секин-аста руҳий томондан чўкиб, тушкунликка тушиб, ҳаёт тугашини кутишади”.
Юқоридагилар сабаб, ўқувчилар гўёки қаттиқ тушкунликка тушиб, ҳатто ўзини-ўзи ўлдириш ҳақидаги хаёлларга ҳам бориши мумкин экан.
Фонд асосчиларидан бири Бектур Искендернинг CPJга айтишича, уни ёпиш ташаббуси “Клооп”нинг президент Садир Жапаровнинг қариндошлари ва Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси раҳбарининг жиноятга алоқадорлиги ҳақидаги суриштируви билан боғлиқ бўлиши мумкин.
Нашрнинг сўнгги суриштирувларидан бирида давлат ерига “Барселона” академияси биносини қуришда иштирок этган МХДҚ раиси Қамчибек Ташиевнинг фарзандлари ва собиқ президент Қурманбек Бакиевнинг қариндошлари, “Росатом” ширкатининг Қозоғистонда кўмир қазиб олувчи шубҳали ҳамкори аралашгаётгани тилга олинган.
Президент Садир Жапаров “Кабар” миллий агентлигига берган интерьвюсида бунга жавобан “Клооп” бошчилигидаги сайтларга мурожаат қилиб, уларни “фақат салбий нарсаларни ёзишда ва сармоядорларни қочиришда” айблаган.
«Клооп» 2008 йилдан бери ишлаб келмоқда, бир қатор шов-шувли журналисттик суриштирувлари учун халқаро мукофотларга сазовор бўлган.
Халқаро Журналистларни ҳимоя қилиш қўмитаси (CPJ) ҳам 29-августда Қирғизистон ҳукуматининг “Клооп Медиа” жамоатчилик фондини тугатиш ҳақидаги аризасини қайтариб олиши кераклиги ҳақида фикр билдирган.
“Расмийлар бу баёнотни зудлик билан қайтариб олиб, мустақил матбуотга босим ўтказиш кампаниясини тўхтатишлари керак”, деган CPJ дастур директори Карлос Мартинес де ла Серна.
Оқбура, Бишкек.
Расм интернетдан олинди
