Ит қутурса… Рус ҳарбий раҳбариятига қарши бошланган юриш тугади

Лекин бу қисқа вақт ичида Владимир Путин ҳам жиддий саросимага тушиб қолди.

“Вагнер” хусусий ҳарбий ширкати (ХҲШ) Евгений Пригожин билан Россия Мудофаа вазирлиги ўртасидаги бир неча ой олдин бошланган тортишувлар охири, Пригожиннинг ўз ҳарбий қисмлари билан Москвага юришига олиб келди. Ўзининг навбатдаги видео мурожаатида Пригожин

Юриш мақсадини Россия Мудофаа вазирлиги раҳбариятини, хусусан, мудофаа вазири Сергей Шойгу ва Бош штаб бошлиғи Валерий Герасимовни жавобгарликка тортиш дея тушунтирди. Унинг айтишича “Вагнер” ширкати таркибида 25 минг жангчи бўлган.

Бундан аввалроқ, 23-июнь, жума куни Евгений Пригожин Россия мунтазам армияси томонидан «Вагнер» қўшинларининг орқа томонидан қилинган ракета ҳужумлари ва унинг оқибатида ўнлаб жангчиларининг ҳалок бўлгани ҳақида хабар берган эди. Мудофаа вазирлиги бу айбловларни рад этди.

Ўша куни кечқурун “Вагнер”га алоқадор телеграм-каналлардан бирида бир видео ёйинланиб, унда кадр ортидаги икки киши гўёки ёлланма жангариларнинг фронт ортидаги лагерига берилган ракета зарбаси оқибатларини кўрсатади. Видеодан бирон тайинли хулоса чиқариш қийин, бироқ Евгений Пригожин бунда Россия Мудофаа вазирлигини айблаб чиқди.

Ўзининг Москвага юришини “адолат марши” деб атаркан, Пригожин рус аскарларига ва аҳолига мурожаат қилди.

“Илтимос, ҳеч ким қаршилик кўрсатмасин. Йўлимизга тўғаноқ бўлганларни дарҳол йўқ қиламиз. Ҳар қандай блокпостни, ҳар қанақа авиацияни ҳам”, деди Пригожин “.

Кун давомида «Вагнер» аскарлари Ростов-на-Дону ҳамда қисман Воронеж шаҳрини ўз назорати остига олишга муваффақ бўлишди. Бир неча соат ўтиб, Россия президенти Владимир Путин расмий мурожаат билан чиқиб, “Вагнер”нинг бу фаолиятини хиёнат деб атади. У хиёнаткорларга нисбатан қаттиқ чоралар кўрилишини таъкидлади.

Президент Путиннинг беш дақиқалик нутқидан сўнг Чеченистон президенти Рамзан Қадиров бўлинмалари исёнчиларга қарши туриш учун Ростовга йўллангани хабар қилинди. Пригожин эса ўзини ва ёлланма жангариларини хоин деб ҳисоблашдан бош тортди.

Федерал хавфсизлик хизмати (ФХХ) Пригожинни ҳарбий исёнга чақиришда айблаб, унга қарши жиноий иш очди. Россия ФСБ “вагнерчилар”га мурожаат билан чиқиб, уларни Пригожинни тутиб, ҳукуматга топширишга ва “тузатиб бўлмас хато” қилмасликка чақирди.

Ростов, Воронеж ва Липецк шаҳарлари, ҳатто пойтахт Москвада ҳам аҳоли саросимага тушиб қолди. Одамлар фуқаролик уруш бошланиб кетиши кетиши мумкинлиги ҳақида сўз қила бошладилар. Путиннинг мурожаати билан танишган экспертларнинг бир қисми унинг бу исёндан қўрқиб кетганини даъво қилишмоқда.

Вазият шу қадар жиддийлашдики, Москва шаҳри, Москва ҳамда Воронеж вилоятларида аксилтеррор амалиёти режими жорий этилди ва деярли фавқулодда ҳолат киритлди. Пойтахт мэри Сергей Собянин одамларни уйларида қолишлари учун душанба кунини дам олиш куни деб эълон қилди. Давлат Думаси, Федерация кенгаши, президент администрацияси ва бошқа давлат органлари биноларига элтувчи йўллар полиция автомобиллари ва ҳарбий техникалар билан тўсилди.

Турли нашрларнинг манбалари кўрилган бошқа эҳтиёт чоралари ҳақида хабар берди. Жумладан президент маъмуриятида ваҳима кўтарилгани ва улар фуқаролар уруши бошланишини кутишгани, давлат медиаларига Пригожин номини тилга олиш тақиқлангани, муддатли хизматдаги аскарлар қуроллантирилгани, полиция, миллий гвардия ва ФСБ ходимлари жанговар ҳолатга келтирилгани айтилди. ФСБ (Федерал хавфсизлик хизмати) тезкор ходимлари ХҲШнинг истеъфодаги ва ҳаракатдаги раҳбарлари ва жангарилари уйларида тинтув ўтказишди.

Жумладан, Пригожиннинг Санкт-Петербургдаги идорасида ўтказилган тинтув натижасида у ерда бир нечта кичик автобусга юкланган пул ва Пригожинга бошқа номлар билан берилган сохта паспортлар топилган. Кучишлатар идоралар исёнчилар пойтахтга киришига ҳозирланиб, ҳатто махфий ҳужжатларни Москвадан олиб чиқиб кета бошлагани ҳақида хабар тарқатилди.

Кўпчилик шанбадан якшанбага ўтар кечаси вагнерчилар ва мунтазам аскарлар ўртасида қаттиқ уруш бўлишини кутиб тонг оттирди. Лекин якшанба куни эрталаб Пригожин ва Беларус президенти Александр Лукашенко ўртасидаги музокаралар бўлгани ва унинг натижасида “Вагнер” колонналарининг Москва томон юриши тўхтатилгани маълум бўлди. Путиннинг матбуот котиби Дмитрий Песков “Вагнер” бўлинмаларининг ўз жойларига қайта бошлагани, Евгений Пригожиннинг эса Беларусга жўнаб кетиши мумкинлигини айтди.

Дастлаб Лукашенконинг матбуот хизмати “томонлар Россия ҳудудида қонли уруш қилиш”га йўл қўйиб бўлмаслиги хусусида келишувга эришди”, деган мазмунда баёнот берди. Сўнгра Пригожин овозли хабар эълон қилиб, аскарлари карвонининг ортга қайтганини ва дала лагерларига йўл олганини билдирди.

Тез орада Кремль Путиннинг матбуот котиби Дмитрий Песков тили билан Евгений Пригожин ва унинг жангарилари қуролли исён ва Россия ҳарбийларининг ўлими учун жавобгарликка тортилмаслиги ҳақида хабар тарқатди. Бизнесменнинг ўзи Беларусга кетадиган бўлди, жангарилар эса Мудофаа вазирлиги бўлинмаларига хизматга кириши мумкинлиги ва уларни ҳеч ким жазоламаслиги айтилди. Пригожин билан музокараларда Россия олий ҳарбий раҳбариятида кадрларни алмаштириш масаласи кўрилмагани билдирилди.

Ҳозирги пайтда Пригожиннинг қаерда экани ноъмалум. Чамаси у ўзини ҳозирча хавфсизлиги таъминланган деб ҳисобламайди ва алоқа воситаларидан фойдаланмаяпти.

Эслатиб ўтамиз, «Вагнер» ХҲШ – Россия очиқ тузилган нодавлат қуролли гуруҳи («хусусий ҳарбий ширкати» деб аталадиган) бўлиб, унинг фаолияти учун қонуний асос йўқ. Унинг раҳбари, Путиннинг яқин одамларидан бири ҳисобланган тадбиркор Евгений Пригожиннинг ўзи ҳам ширкат раҳбари сифатидаги ҳуқуқий мақоми бутунлай мавҳум. Бир қатор мамлакатларда унинг ширкати террористик ташкилот деб тан олинган. “Вагнер” 2014 йилдан бери Украинада, кейин эса Сурияда фаолият юритиб келмоқда. Унинг асосий фаолияти Африка давлатларида бўлиб, у турли ҳукумат ёки сиёсий кучларга ҳарбий ёрдам кўрсатиш эвазига ўша давлатлардаги фойдали қазилмалар конларига эгалик қилади. Шу боис ширкат жуда бой бўлиб, ҳозирда замонавий оғир техника, артиллерия ва ҳатто ҳарбий авиацияга эга.

Украинада бир ярим йилдан бери давом этаётган уруш давомида Пригожиннинг аскарлари мунтазам қўшинларга нисбатан самаралироқ жанг қилишгани бир неча бор таъкидланди. Бу Мудофаа вазирлигига ёқмагани боис, вазир Шойгу, бош штаб бошлиғи Герасимов ва Пригожин ўртасида жиддий қарама-қаршиликлар пайдо бўлган эди. Жумладан Пригожин Мудофаа вазирлигини вагнерчиларга атайлабдан етарли даражада қурол-аслаҳа етказиб бермаётгани ҳақида бир неча бор айтиб чиққан ва уларни уят сўзлар билан ҳақорат ҳам қилган.

Охирги чиқишларида Пригожин ўзининг асосий ҳомийси Владимир Путинга ҳам даф қилиб, уни мияси айниган чол каби сўзлар билан ҳақорат қилган. Шундан сўнг ҳам бу олигархнинг ишлари қайтадан изга тушиб, Путин билан муносабатларини ўнглаб олишига ишониш жуда қийин.

Ҳозирда Липецк вилояти, Воронеж шаҳри ва бошқа ҳудудларда вагнерчилар қолдирган изларни бартараф қилиш билан оворалар. Жумладан, Ростов-на-Дону шаҳри мэри Алексей Логвиненконинг сўзларига кўра, «Вагнер» ХҲШнинг оғир зирҳли машиналари шаҳар кўчаларининг 10 минг квадрат метр қисмига зарар етказган. Шаҳар ҳокимияти икки кун ичида йўлларни таъмирлашга ваъда берди.

Липецк вилоятида “Вагнер” техникасининг ҳаракатига тўсқинлик қилиш учун экскаваторлар билан қазилган йўллар таъмирлана бошлади.

Қизиғи, Вагнер ёлланма аскарлари тўртта колонна бўлиб Москва томон ҳаракатланар экан, йўлда деярли қуролли қаршиликка дуч келмаган. Пригожиннинг айтишича, унинг ҳарбий колонналари Москвага 200 километр қолганда тўхтаган ва ортга қайтган.

Oryx OSINT лойиҳасининг ҳисоблашича, ХҲШ кучлари йўл-йўлакай мудофаа вазирлигининг уларга қарши ҳаракат қилган битта қўмондонлик-бошқарув учоғи билан олти вертолётини уриб туширган. Жангариларнинг ўзи ҳам талофат кўрган – уларга тегишли битта БМП йўқ қилинган.

Ғарб нашрларининг ёзишича, Пригожиннинг исёни Россия раҳбариятидаги чуқур келишмовчиликларни ошкор қилиб қўйди ва Путиннинг ҳокимиятдаги таъсири аввалгидан ҳам ночорлашганини даъво қилишмоқда. Шу муносабат билан ғарбда Путиннинг ҳокимиятдан кетиши ва ундан кейинги Россиянинг аҳволи нима бўлиши ҳақидаги баҳслар авжига чиқди.

Россияда юз бериши мумкин бўлган давлат тўнтариши ва дунёда энг йирик ҳажмдаги ядро қуролларига эга бўлган давлатда пайдо бўлиши мумкин бўлган бошоломонликлар АҚШ ва Ғарб давлатларини қаттиқ ташвишга солмоқда.

Оқбура, Бишкек.

Расм интернетдан олинди