Қирғизистоннинг собиқ президентлари. Бир кун отда, бир кун…
Икки собиқ президент тергов ва суд олдида жавоб беряпти. Қолганини вақт кўрсатади.
Қирғизистон Республикаси Олий суди 22 декабрь куни Азиз Батуқаевни озод қилиш иши бўйича собиқ президент Алмазбек Атамбаевнинг норозилик аризасини қарай бошлади. Суд мунозаралари бошланмасдан туриб, у келаси йилнинг 17 январига қолдирилди. Бу ҳақда судда қатнашаёган фуқаролардан бири сўранган эди.
Эслатиб ўтамиз, 2006 йили қотиллик, ноқонуний қурол-яроғ тайёрлаш ва муомалага киритишда, оммавий тартибсизликларни уюштиришда айбланган, мол-мулки мусодара қилиниб, 16 йил 8 ойга ҳукм қилинган Азиз Батуқаев оғир ҳаста деган рўкач билан 2013 йилда Норин вилоятидаги қамоқхонадан муддатидан аввал озод этилган. Суд ҳукми чиқиши биланоқ жиноят дунёсининг «обрўлиларидан» саналган собиқ махбус махсус самолётда Чеченистоннинг Грозний шаҳрига учиб кетган эди.
Батуқаевнинг соппа-соғ экани маълум бўлгач, бу воқеа юзасидан жиноий иш қўзғалган. Қирғизистон бир неча марта талаб қилгани билан Чеченистон Батуқаевни қайтариб бермади. Унинг бошқа иш билан қамоқда ўтиргани айтилмоқда.
Ўтган 2020 йилнинг 23 июнида Бишкек шаҳрининг Первомай тумани суди бу ишда айбдор деб собиқ президент Алмазбек Атамбаевни мол-мулкини мусодара қилган ҳолда 11 йилу 2 ойга озодликдан маҳрум қилди. Бироқ ноябрь ойида Олий суд бу ишни қайтадан кўриб чиқиш учун яна Первомай тумани судига юборди.
Бундан ташқари Атамбаевга нисбатан яна бир қатор жиноятлар юзасидан жиддий айбловлар қўйилиб, тергов ишлари давом этмоқда. Жумладан, Бишкекдаги «Қалис-Ордо» биносидаги мактаб қурилиши ва 2016 йилда 10 нафар Туркия фуқаросига ноқонуний Қирғизистон паспортлари берилишидаги коррупция аломатлари юзасидан тергов ҳаракатлари олиб борилмоқда.
Қирғизистоннинг яна бир собиқ президенти Асқар Ақаев 2005 йилнинг мартидаги давлат тўнтаришидан кейин Москвага қочгач, унга нисбатан ҳам бир қатор айбловлар эълон қилиниб, жиноий ишлар қўзғалган. Бироқ улардан бирортаси бўйича Ақаевнинг айбдорлигига далил келтирилмади. Фақат бир иш – мамлакатдаги энг йирин олтин кони “Қумтўр” иши бўйича эълон қилинган айбловларни собиқ президент қисман бўйнига олган.
Шу йилнинг ёзида тергов билан ҳамкорлик қилишга рози бўлган Асқар Ақаев 16 йилдан сўнг биринчи бор Қирғизистонга келиб, тергов саволларига жавоб бериб кетди. Яқинда у иккинчи бор ватанига келиб, терговчилар саволларига жавоб бериб чиқди. Шундан сўнг унинг сафдошларидан бири Бекболот Талғарбеков Ақаевдан барча айбловлар олиб ташланганини айтиб чиқди. Бу ҳақда Асқар Ақаевнинг ўзи ҳам Россия матбуотига берган интервьюсида айтган.
Бунга жавобан Қирғизистон Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси раддия бериб, собиқ президентга эълон қилинган айбловлар ҳали кучида эканини айтди. Қўмита тергов ишлари давом этаётгани боис ўзаро келишувга кўра Ақаевнинг Қирғизистонга бемалол келиб кетиши мумкинлигини ҳам маълум қилди.
Асқар Ақаев ўзининг тўсиқларсиз Қирғизистонга келиб кетиши масаласи Россия ва Қирғизистон президентлари даражасида ҳал қилинганини айтган. Бунинг учун у Қирғизистон президенти Садир Жапаровга алоҳида миннатдорчилик билдирган.
Алмазбек Атамбаев президент бўлиб турганда Ақаев вафот этган акасининг дафн маросимига келиб кетишига рухсат сўраганда рад жавобини олганди. У ватанига келса қамалиши ҳақидаги расмий маълумотни олгач, Москвадаги аэропортга келган жойидан яна уйига қайтиб кетишга мажбур бўлган эди.
Яна бир собиқ президент Қурманбек Бакиев ҳозир Беларусда истиқомат қилади. 2010 йилнинг апрелидаги давлат тўнтаришидан кейин унга қарши ҳам қатор жиноий ишлар очилиб, суд ҳукми билан сиртдан 25 йилга озодликдан маҳрум қилинган. Бакиев бу айбловларни тан олмай, холис тергов юритилишини талаб қилиб келади.
Собиқ президентлар ичида ягона аёл бўлган Роза Ўтунбоева ҳозирча тинчгина пенсиясини олиб юрибди. Бироқ бугунги кунда 2010 йилнинг июнида мамлакат жанубида юз берган қонли миллатлараро низо бўйича иш қайта қаралиб, унда ўша пайтдаги давлат раҳбарларининг жавобгарликка тортилиши юзасидан гаплар юрибди. Ўша пайтда Роза Ўтунбоева муваққат ҳукумат бошлиғи бўлиб турган.
Бунгача ҳам айрим ҳуқуқни ҳимоя қилиш ташкилотлари ва бир қатор сиёсатчилар Ўтунбоеванинг июнь воқеаларидаги жавобгарлиги ҳақида айтиб келишган.
Абдумўмин Мамараимов, Оқбура, Бишкек.
Суратлар интернетдан олинди
